Deze maand hebben we als kruid van de maand gekozen voor een struik die de naam van deze maand al in zijn eigen naam meedraagt, de meidoorn. Op dit moment valt de meidoorn extra op doordat deze volop in bloei staat. De gehele struik is nu geheuld in een deken van kleine wit, roze geurige bloemetjes. Van nature komt de meidoorn in Nederland voor in struwelen van bossen en duinen. De meidoorn is echter ook een geliefd haagplant voor erf- en weilandafscheidingen. Ik heb de struik zelf ook als tuinafscheiding staan. De meidoorn is een zeer belangrijke geneeskrachtige inheemse plant en is ook culinair op meerdere manieren te gebruiken.
De meidoorn in beeld
In Nederland komen twee varianten van de meidoorn voor: de eenstijlige meidoorn en de tweestijlige meidoorn.
Botanische naam: Crataegus monogyna (eenstijlige meidoorn), Crataegus laevigata (tweestijlige meidoorn)
Volksnamen: Deurnboom, Doornhage, Doornbezien, Haagappelboom, Hakedoorn, Jopenboom, Kermiskersen, Meibloemen, Muldertje, Papekannekens, Peerdeweepen, Pikkebezen, Pullekens, Rooie Japenboom, Smeerpotje, Spelledoorn, Spillebezie, Steenbessen, Stekelboom, Tuiteboom, Wibbelken, Witte Doorn, Zwijnebeiers
Botanie: De meidoorn is een struik of kleine boom die in Nederland in twee varianten voorkomt: de eenstijlige meidoorn en de tweestijlige meidoorn. Beide varianten worden tussen de vier en de negen meter hoog. De takken van de struik of boom hebben doorns. Aan de takken groeien de bladeren. De bladeren van de meidoorn zijn diep ingesneden. Bij de eenstijlige meidoorn zijn deze inkepingen echter dieper (bijna tot over het midden van het blad) dan bij de tweestijlige meidoorn (slechts tot 1/3 deel van het buitenste deel van het blad). De bladranden zijn ondiep gezaagd. Aan de takken ontstaan van mei tot juni schermvormige trossen bloemen. De bloemen zijn wit tot roze van kleur en hebben 5 kelkbladen en 5 losse kroonbladen. De bloem heeft bij de éénstijlige Meidoorn één stijl en violette meeldraden. Bij de tweestijlige meidoorn heeft de bloem twee stijlen en rode meeldraden. Wanneer de bloemen zijn bevrucht vormen zich in de herfst de kleine steenvruchten, de meidoornbessen. Meidoornbessen zijn rood van kleur en ovaal van vorm.
Medicinaal gebruik van meidoorn
Medicinaal worden de bloemen, de bladeren en de bessen gebruikt. In kruidenland is er nog altijd veel discussie over het meest werkzame deel van de meidoorn. Naar aanleiding van wetenschappelijk onderzoek naar de werkzame inhoudsstoffen van de meidoorn zijn wij van mening dat alle delen van de meidoorn qua werkzaamheid een synergie vormen. Preparaten bestaande uit alle medicinale delen van de plant werken dan ook het beste. De meidoorn is een van de belangrijkste planten voor de natuurlijke behandeling van klachten aan hart- en bloedvaten. Klinische studies hebben aangetoond dat meidoorn een sterke regulerende werking op de hartspier, de bloeddruk en de bloedsuiker heeft. Meidoorn kan naar gelang de behoefte van de persoon de bloeddruk verhogen of verlagen, waardoor meidoorn bij hoge bloeddruk, bij lage bloeddruk en bij plotselinge bloeddrukveranderingen ingezet kan worden. Ditzelfde doet meidoorn met de bloedsuikerspiegel. Meidoorn kan dan ook ingezet worden bij milde gevallen van diabetes en bij hypo- en hyperglykemie. Tevens kan behandeling met meidoorn een rol spelen bij andere hart- en vaatproblemen. Meidoorn versterkt de hartslag, verwijdt bloedvaten en stimuleert hiermee de circulatie, verlaagt het slechte cholesterol en versterkt de afvoer van overtollig vocht in het lichaam.
Waarschuwing! Meidoorn is een relatief veilig kruid dat in sommige gevallen zelfs gelijktijdig gebruikt kan worden met reguliere hartmedicatie. Mocht je dit gaan willen doen? Of wil je meidoorn als natuurlijke vervanger voor reguliere medicatie gebruiken? Dan raden wij altijd aan dit niet op eigen houtje te gaan doen, maar contact op te nemen met een professioneel fytotherapeut of kruidkundige. Bij serieuze hartklachten is het belangrijk om altijd eerst een arts te raadplegen.
Culinair gebruik van meidoorn
De meidoorn is culinair veelzijdig te gebruiken. Toch is mijn ervaring dat veel mensen die plantendelen in het wild verzamelen alleen de bessen gebruiken. Maar naast de bessen kunnen ook de bladknoppen, de jonge bladeren, de bloemen en de bloemknoppen in de keuken worden gebruikt. De bessen smaken melig zoet. Ze kunnen rauw worden gegeten, maar worden meestal verwerkt tot jam, marmelade en compote. Het is lekkerder om hiervoor niet alleen meidoornbessen te gebruiken, maar deze te combineren met andere herfstvruchten. De bessen worden, gemixt met meel en melk, ook gebruikt voor het koken van pap of het bakken van pannenkoeken. Ook kunnen meidoornbessen worden gebruikt voor het zelf maken van wijn en (kruiden)thee. De bladknoppen en jonge bladeren kunnen rauw worden gegeten en kunnen worden toegevoegd aan salades. Oudere bladeren kunnen worden gebruikt voor het maken van (kruiden)thee en kruidenwijn. De bloemen kunnen rauw worden gegeten en toegevoegd worden aan bijvoorbeeld salades of worden verwerkt in desserts, cakes en taarten. Ook worden de bloemen gebruikt voor het aromatiseren van suiker, thee en wijn. De bloemknoppen kunnen kort worden gekookt en als groente worden gegeten of kunnen worden ingelegd als kappertjes.
Oogsten van meidoorn
Zowel medicinaal als culinair worden de bloemen, het blad en de bessen gebruikt. Culinair worden ook nog de bladknoppen, de jonge bladeren en de bloemknoppen gebruikt. De bloemen worden geoogst op het hoogtepunt van de bloei in mei of begin juni. De bloemknoppen oogst je, voordat de bloemen verschijnen, in april. Wanneer je het blad voor medicinale doeleinden gaat gebruiken dan oogst je dit in de late lente of zomer. Wanneer je het blad culinair gaat gebruiken dan hangt het van je doel af wanneer je het blad oogst. De jonge bladeren (verse uitlopers) en bladknoppen worden geoogst in maart of april. Oudere bladeren kan men oogsten in de late lente en zomer.
De bessen worden geoogst wanneer ze rijp zijn in september, oktober of november. De bessen smaken het beste wanneer hier een lichte nachtvorst overheen is geweest. Oogst meidoorndelen altijd op een schone plek. Oogst bijvoorbeeld niet langs wegen, volle weilanden en reguliere landbouwakkers.
Recepten met meidoorn om uit te proberen!
Meidoornbessensiroop: Pluk op een zonnige herfstnamiddag zoveel mogelijk meidoornbessen. Was ze en doe ze in een pan. Voeg wat water toe tot de bessen net onder staan en laat het mengsel gedurende 15 minuten zachtjes koken. Laat het mengsel 1 nacht afgedekt staan en pers het uit. Meng door de sap een gelijke hoeveelheid suiker en vers citroensap naar smaak. Breng het mengsel opnieuw aan de kook en laat het inkoken tot siroop dikte. Bottel de siroop in gesteriliseerde flessen. Deze siroop is lekker in frisse droge witte wijn of spuitwijn en koolzuurhoudend water.
Herfstvruchtenjam: Maak 1 kilogram herfstvruchten schoon (bijvoorbeeld gelijke hoeveelheden frambozen, bramen, vlierbessen en meidoornbessen). Doe het fruit in een pan en roer het citroensap en de geleisuiker erdoor. Breng het mengsel al roerende aan de kook en laat het 4 minuten flink koken. Roer tijdens het koken regelmatig. Draai het vuur uit en laat het mengsel tot rust koken. Schep eventueel met een lepel het ontstane schuim eraf. Bottel de jam nu in schone potten.
Meidoornbloesemsiroop: Pluk op een mooie dag een paar handen meidoornbloesems. Doe de bloesems in een pan en giet er water overheen tot ze net onder staan. Breng het mengsel aan de kook. Zet de warmtebron uit en laat het mengsel vervolgens gedurende een nacht trekken. Zeef de bloemen uit het mengsel en voeg aan het opgevange vocht eenzelfde hoeveelheid suiker toe. Breng het mengsel weer aan de kook en laat het indikken tot siroop dikte. Bottel de siroop in schone flessen. Deze siroop is lekker om mee te zoeten, bijvoorbeeld in droge witte wijn, (koolzuurhoudend) water, cakebeslag en koekjes.
Ingelegde meidoornbloemknoppen: Pluk de bloemknoppen van de meidoorn wanneer ze nog helemaal gesloten zijn. Kook de bloemknoppen 5 minuten in een mengsel van water, azijn, suiker, zout en kruiden (bijvoorbeeld basilicum, peperkorrels, kruidnagels, dragon, mierikswortel, spaanse peper, knoflook en/ of jeneverbes). Doe het mengsel daarna in een schone pot, sluit de pot af en laat deze afkoelen. Laat de pot 1 maand trekken alvorens te gebruiken.
Roosjesthee: Meng 1 deel gedroogde rozenblaadjes, 1 deel gedroogde moerasspirea bloemen, 1 deel gedroogde meidoornbloesem, 1 deel gedroogd framboosblad en 1 deel gedroogd meidoornblad in een grote kom. Neem van dit mengsel 1 theelepel per kopje gekookt water en laat hier in 5 tot 10 minuten een thee van trekken.
Meer leren?
Ga lekker experimenteren met meidoorn. Heel veel plezier en laat het je smaken! Mocht je meer informatie of uitleg willen hebben over een van deze onderwerpen neem dan gerust contact op. Wil je meer weten over de geneeskracht van inheemse planten ga dan mee op wildcrafting wandeling!