De maand juni staat dit jaar in het teken van de vlier. De vlier staat momenteel volop in bloei met mooie grote geurende witte bloemschermen. De vlierbloesem was dit jaar vanwege het warme voorjaar iets vroeger als normaal en in delen van Nederland zijn de eerste bloemen al verwelkt. Toch zijn er nog voldoende bloemen te vinden om te verzamelen en leuke dingen mee te maken. Vlierbloesem wordt vooral culinair gebruikt (in zoete gerechten en dranken), maar bezit ook een geneeskrachtige werking. In het najaar verschijnen de bessen die ook zowel culinair als medicinaal kunnen worden gebruikt.
De vlier in beeld
Botanische naam: Sambucus nigra Volksnamen: Flear, Vlierder, Klokbushout, Buizerhout, Flarieboom, Flierenhijt, Heulenteer, Klotsbuizenhout, Vlaarboom, Vlaretakken, Boltenboom, Alhoren
Botanie: De vlier is een struik of kleine boom. Een vlier kan 10 meter hoog kan worden en heeft dan een stamdikte van maximaal 30 cm in doorsnede. In Nederland is de vlier zeer algemeen en komt eigenlijk bijna overal voor. De struik of boom heeft een lichtgrijze tot donkergrijze bast. De stam is wijdvertakt. Aan de takken groeien de bladeren. De bladeren zijn elliptisch van vorm en zijn fijn getand. De bladeren vormen recht tegenover elkaar staande groepen van 5 tot 7 stuks. Wanneer een blad kneust dan komt er een typische geur vrij die in de verte doet denken aan popcorn. Hier kun je de vlier dan ook goed aan herkennen. In de lente verschijnen de witte bloemen. De bloemen vormen schermen van 7 tot 15 centimeter doorsnede. De bloemen hebben een sterke weeïg zoete geur. Ik ervaar de geur als zeer plezierig, maar niet iedereen heeft deze associatie. Na de bloei verschijnen de bessen. In de herfst zijn deze rijp. Ze zijn dan donker paars van kleur. Vogels vinden vlierbessen erg lekker en eten deze dan ook vaak, maar ook voor ons mensen zijn ze een weldaad.
Medicinaal gebruik van vlier
Medicinaal worden vooral de bloemen en de bessen gebruikt. Zowel de bloemen als de bessen werken zweetdrijvend. Ze verhogen je lichaamstemperatuur en stimuleren de bloedcirculatie. Ook werken ze enigszins urinedrijvend waardoor je gaat zweten en plassen en hierdoor afvalstoffen sneller je lichaam kunnen verlaten. Verder heeft vlier een lichte ontstekingsremmende en griep werende werking. Ook is vlier licht slijm uitdrijvend. Vooral bij beginnende verkoudheid en griep kan vlier daarom van groot nut zijn. Het zorgt er voor dat ontstekingen en griep worden aangepakt, slijm beter loskomt en het lichaam kan verlaten en dat ook de ziektekiemen sneller het lichaam kunnen verlaten. Er is zelfs wetenschappelijk aangetoond dat als je vlierbessensap of vlierbloesemsiroop neemt vanaf de eerste tekenen van verkoudheid of griep je om de genoemde redenen de infectie met een aantal dagen kunt verkorten. Vlierbloesem is ook nog eens erg goed voor de huid. Het werkt op de huid ontsmettend en zuiverend en is hierdoor zeer geschikt voor (dagelijks) cosmetisch gebruik.
Culinair worden voornamelijk de bloesems en de bessen gebruikt. Je vindt deze vaak terug in zoete gerechten (zoals desserts) en dranken, maar ze kunnen ook goed verwerkt worden tot hartige hapjes. Vlierbloesem wordt voornamelijk gebruikt als aroma in bijvoorbeeld siroop, suiker, honing, gelei, zoete saus, pudding en sorbet. Daarnaast worden ze ook verwerkt in dranken zoals wijn, likeur, limonade en kruidenthee. Je kunt de bloemen ook verwerken in salades, brooddeeg, cakedeeg en pannenkoeken.
Vlierbessen kunnen in kleine hoeveelheden rauw worden gegeten. In grotere hoeveelheden worden ze het beste gekookt, bijvoorbeeld als sap, gebruikt. Je kunt vlierbessen ook verwerken als siroop, pudding, gelei of jam. Daarnaast zijn ze te gebruiken in bijvoorbeeld vruchtentaarten, cake en chutney. Tevens kunnen vlierbessen natuurlijk in kruidenthee worden gebruikt!
Oogsten van vlierbloesem en vlierbessen
Medicinaal worden vooral de bloemen en de bessen van de vlier gebruikt. Ook het gebruik van de andere delen zoals bladeren, bast en wortel komt echter soms voor, maar daar hebben we hier verder niet over gesproken. Culinair worden alleen de bloemen en bessen gebruikt. De bloemen worden verzameld in de late lente en vroege zomer. Het is belangrijk dat de vlier in volle bloei staat en de schermen volledig open zijn. De schermen zitten het beste vol stuifmeel, maar vallen nog niet uit. De bessen worden verzameld wanneer ze rijp zijn. Dit is meestal in de periode van eind augustus tot en met september.
Recepten met vlier om uit te proberen!
Vlierbloesemsiroop: Pluk op een zonnige ochtend 10 volledig open vlierbloesemschermen. Doe de vlierbloesem in een grote pan. Snijd 2 (biologische) citroenen in plakjes en doe ook deze in een pan. Gier in de pan 2 liter water en laat dit mengsel 2 dagen afgedekt staan. Zeef na 2 dagen de vaste delen uit de vloeistof en doe de vloeistof terug in de pan. Voeg twee kilo suiker toe en zet het mengsel op het vuur. Laat de siroop inkoken tot siroop dikte en bottel deze in schone flessen.
Vlierbloesemazijn: Doe 150 gram gedroogde vlierbloesem in een goed afsluitbare pot. Gier over de vlierbloesem een liter witte wijnazijn van goede kwaliteit. Sluit de pot af en laat deze 8 dagen op een warme plaats trekken. Schud de pot iedere dag. Na 8 dagen kun je de vloeistof afzeven en bottelen in schone flesjes. Deze vlierbloesemazijn is heerlijk in frisse zomersalades.
Zoetzure vlierknoppen: Pluk op een mooie dag een paar nog groene vlierbessen schermen. Kook goede witte wijnazijn en voeg hieraan suiker naar smaak toe. Giet dit mengsel over de vlierbessen en laat dit minstens 2 weken in een goed afgesloten pot trekken.
Vlierbessenchutney: Pluk 1 kilo vlierbessen. Haal de bessen van de steeltjes en was ze goed. Doe ze in een pan en zet de pa op het vuur. Kneus de bessen lichtjes met een houten lepen. Snijst nu 1 uit fijn en voeg deze toe aan de bessen. Voeg nu 1 theelepel zout, 1 theelepel gemalen gember,1/2 etlepel cayennepoeder en 1 eetlepel mosterdzaad toe. Kook dit even mee en voeg 2 eetlepels suiker en 500 milliliter azijn toe. Laat het geheel onder voortdurend koken dik worden tot een chutney en doe deze in potjes.
Vlierbessensnoepjes: Neem 1 deciliter vlierbessensap. Meng dit met 325 gram suiker en breng het aan de kook. Klop 2 eiwitten op en meng dit voorzichtig door de warme vloeistof. Giet het mengsel in vormpjes en laat het afkoelen en opstijven. Wanneer de snoepjes opgesteven zijn kun je ze nog door fijne kristalsuiker wentelen.
Zo dat was de vlier voor deze maand. De vlier is een zeer interessante Nederlandse plant die ook met de nodige mythologie omgeven gaat. Je kunt met de vlier vele kanten op. Wil je meer leren? Geef je op voor een kruidenwandeling.